Modląca Się Postać W Sztuce; średni Ptak Z Rodziny Dropi; Furtka Do Kojca Dla Psa; Odkryć Fizykę 1 Nowa Era ¿Por qué mi madre es narcisista (2) La herencia W programach układanych przez kolejnych ministrów edukacja artystyczna jest obecna jak fantomowa kończyna – praktycznie nie istnieje, a i tak kojarzy się z niepotrzebnym dyskomfortem i bólem zakuwania formułek i dat. Kolejny trop prowadzi ku mediom, zwłaszcza telewizji, gdzie sztuka przebija się od wielkiego dzwonu wtedy, gdy wybucha Przeźrocz a z getta łó dzkiego pojawiają się w takiej interpret acji 66 w filmie Dariusza Jabłońskiego Fotoamator (1998), gdzie kwestia reprezentacji fotograficznych ar- Tęczowy most stanowił połączenie świata bogów i ludzi w mitologii germańskiej zaś w wierze chrześcijańskiej tęcza symbolizowała przymierze Boga z ludźmi. Źródła fotografii: Internet. Tęcza w literaturze i sztuce W literaturze i sztuce spotkać można wiele przykładów Paul opisu Rubens fenomenu uwiecznił ją tęczy. na Peter modlą się w kienesach. ★★★★★. ORANT. modląca się postać (szt.) ★★★. ? większy niż obój. Lista rozwiązań dla określenia modląca się postać na obrazie z krzyżówki. ORANT. postać stojąca w pozie modlitewnej (ze wzniesionymi rękami) (w sztuce starochrześcijańskiej i bizantyjskiej) orant. stojąca postać w pozie modlitewnej. ORANT. stojąca postać w pozie modlitewnej (z ornat) orant. rzeźba w pozie modlitewnej. orant. . Przykłady Odmieniaj Oranci zamilkli, opat opuścił pospiesznie kościół, dając klucznikowi znak, by szedł za nim. Te naturalnej wielkości rzeźby przedstawiają osiem najwybitniejszych postaci rodu w postawie orantów. WikiMatrix Oranci zamilkli, opat opuścił pospiesznie kościół, dając klucznikowi znak, by ten szedł za nim. Literature Oranci zamilkli, opat opuscil pospiesznie kosciol, dajac klucznikowi znak, by ten szedl za nim. Literature Obok niej miał znaleźć się wizerunek Chrystusa w ogrodzie Getsemani, zaś wyżej fresk Oranta. WikiMatrix Następnie orant przedstawiał się i opisywał swoją sytuację. LASER-wikipedia2 Royalty Free Dama modląca się rękami przy świetle świec. życzenie buddyjskie. Sztuka w krathong. basen płynący z tyłu. dama,basen,życzenie,aromaty,arte,plecy,wiara,budda,buddyzm,buddysta,świeczka,świeca,kolor,kolorowy,kultura,dekoracje,oświecenie,ogień,płomień,pławik Więcej Mniej ID 191281602 © Chopinbomb | Royalty Free Licencje Rozszerzone ? WEB mov 720 mov 1080 mov Nielimitowana Liczba Stanowisk (U-EL) Do Użytku z Internecie (W-EL) Sprzedaż Praw Autorskich (SR-EL 1) Sprzedaż Praw Autorskich (SR-EL 3) Sprzedaż Praw Autorskich (SR-EL) Dodaj do lightboxu POBIERZ We accept all major credit cards from Ukraine. Licencje Rozszerzone Świat Zdrowie Relacje Duchowość Wydarzenia Brak wyników Wyświetl wszystkie wyniki Wydarzenia Polecamy Nie bój się Weź udział w niesamowitej serii programów i uzyskaj jasne, godne zaufania odpowiedzi na najbardziej palące pytania dotyczące życia, proroctw biblijnych ... 28 lipca 2022 Przepis na udany urlop z maluchem Urlop z maluchem. O czym warto pamiętać podczas planowania wyjazdu z dzieckiem? Jak przygotować się do podróży? Jakie potrawy wybierać, a jakich lepiej unikać w trakcie ... 14 lipca 2022 „Rozmowy o rodzinie” Program telewizyjny dzięki któremu wzmocnisz swoje relacje z najbliższymi. Zachęcamy do oglądania nowych odcinków programu "Rozmowy o rodzinie", przygotowanego przez ... 22 czerwca 2022 Czy dobry Bóg się gniewa? Na taki temat toczyła się dyskusja, w której niedawno uczestniczyłem. Jedni odpowiadali przecząco, inni twierdząco. Pierwsi argumentowali, że Bóg jest pełen ... 6 czerwca 2022 Wideo Obserwuj nas Popularne w tym tygodniu Życie ma sens to serwis internetowy, w którym znajdziesz wiele interesujących artykułów na temat życia: kultura, zdrowie, wiara - to tylko niektóre z zagadnień o których lubimy pisać. Napisz do nasWyszukaj Brak wyników Wyświetl wszystkie wyniki Hasła do krzyżówek pasujące do opisu: POSTAĆ MODLĄCA SIĘ NA IKONIE Poniżej znaj­duje się li­sta wszys­tkich zna­lezio­nych ha­seł krzy­żów­ko­wych pa­su­ją­cych do szu­ka­nego przez Cie­bie opisu. postać modląca się na ikonie (na 5 lit.) Sprawdź również inne opisy ha­sła: ORANT w sztuce bizantyjskiej i starochrześcijańskiej postać stojąca w pozie modlitewnej z wzniesionymi do góry rękami (na 5 lit.) artysta japoński (1658-1716) uprawiał malarstwo i rzemiosło artystyczne, twórca kierunku Körin-ha (na 5 lit.) postać na ikonie (na 5 lit.) Zobacz też inne ha­sła do krzy­żó­wek po­do­bne kon­teks­to­wo do szu­ka­ne­go przez Cie­bie opisu: "POSTAĆ MODLĄCA SIĘ NA IKONIE". Zna­leź­liśmy ich w su­mie: JAZZ, LAWENDA, DĘTKA, PROSTAK, GAMBIR, DRGANIA SINUSOIDALNE, KWAZIKRYSZTAŁ, LAKIER DO PAZNOKCI, MINISTERSTWO, HIGIENA ZWIERZĄT, DEGRESJA, UNTERWALDEN, KUMOSZKA, KACAPSKI, ZARAŻONY, TUPANDAKTYL, ZWIĄZEK CHELATOWY, STRAŻ OGNIOWA, REKLAMIARZ, WĘDKA, PLEBS, GIDRAN, PŁAZY BEZOGONOWE, MAFIJNOŚĆ, MAŁPKA, NIESPEŁNIALNOŚĆ, FLASZECZKA, ŁOWCA, ZASIEDZIAŁOŚĆ, ARTYSTA, SIEĆ WAN, REGION, JAKUBKA, PEPTON, STOS PACIERZOWY, KOŁECZEK GOLFOWY, PROFESJA, WZGÓRZE, NAKŁADKA, PERKOZ BIAŁOCZUBY, NOWOWIERCA, KONSTRUKTYWIZM SPOŁECZNY, KOŻUSZYSKO, OGRÓDEK JORDANOWSKI, NIL, SOCJOPATOLOGIA, ICHTIOZAURY, TANYSTROF, ZŁOTY RYŻ, DŁUGOSZPAR, EKSHIBICJONISTKA, KWADRANS AKADEMICKI, DŻEZ, GRA, MUSZLA KLOZETOWA, KRAINA, SPUSZCZENIE, DOSTĘP, PILNOWACZ, CHRONOMETR, DIAKON, CZIROKEZ, HISZPAŃSKI, LIZOFORM, ALTOCUMULUS, STRAŻ, ICHNOLOGIA, LITOGRAFIA, DALEKOWZROCZNOŚĆ, TEMPERATURA NÉELA, MEDYCYNA PALIATYWNA, GESTALTYZM, ODPYLNIA, BIEGUN GALAKTYCZNY, ANKIETOWANY, RACHUNEK CAŁKOWY, UMOWA AGENCYJNA, PUNKT ZEROWY, KWADRAT, SOLARIUM, BIPOLARNOŚĆ, BOREWICZE, ŚWINIA WIELKA BIAŁA POLSKA, BIGOS SIECIEBORZAŃSKI, BLOKADA, KIBLA, DESPOTYZM, TEMPERATURA MROZU, STUDIO FOTOGRAFICZNE, INDUKCJA WŁASNA, PRZETARG NIEOGRANICZONY, NATARCZYWOŚĆ, TEMPERATURA ROSY, KURS, JĘZYK INDIAŃSKI, INDYKATOR, ROZDŹWIĘK, POTENCJAŁ ELEKTROKINETYCZNY, LAIK, ELOPSOPODOBNE, GEN PLEJOTROPOWY, PODWIELOKROTNOŚĆ, CHEMIA SUPRAMOLEKULARNA, FUTURE PROGRESSIVE, CZERPACZ, MAKS, NASADKA, LICEUM, STRATYGRAFIA SEJSMICZNA, POSTĘPOWANIE UKŁADOWE, KONWEJER, MISIAK, ŁEBEK, OKRUCH, ALGEBRA MACIERZY, SEANS, DRGANIA HARMONICZNE, SOPEL, JUDASZ, STANDARDBRED, KASZUBSKOŚĆ, HIPOTEZA KNUDSONA, JADOWITOŚĆ, PTASZNIK GIGANT, WIELKOGŁOWOWATE, MOTYLEK, SILNIK ZAMKNIĘTY, SPADOCHRON, AKTYWNOŚĆ WULKANICZNA, ŚMIETANKA, SAKRAMENT, BUJDA NA RESORACH, ZAKRĘCANIE, ZESZYT W KRATKĘ, DWUBÓJ, GENIUSZ, RÓŻA PUSTYNI, ZAPUSTY, DEKLARACJA, LOGIKA MATEMATYCZNA, NACZYNIAK NIEZŁOŚLIWY LIMFATYCZNY, OZDOBNICA WIĘKSZA, SPOTKANIE OPŁATKOWE, KIRYS, PRYWATYZACJA KAPITAŁOWA, MISIACZEK, RYBACZKA, KLARA, BETONOSKOP, DEPRECJACJA, CHEMOTROPIZM DODATNI, KIJANKA, EFEKT PRZYPOWIERZCHNIOWY, CRO-MAGNON, LITOSFERA OCEANICZNA, KABAŁA, WYNAJEM, CELEBRACJA, TOPIALNIA, WAMPIREK, INWERSJA, OPATRUNEK OSOBISTY, PSYCHIATRIA KLINICZNA, MIESIĘCZNICA, TARCIE, RZEMIEŚLNICZEK, IMIESŁÓW PRZYMIOTNIKOWY BIERNY, ZABAWOWICZ, ROŚLINA FIKCYJNA, ZUŻYCIE, OBŁĘD UDZIELONY, PÓJDŹKA, ALMARIA, DŻOLER, ROŻEK, NEANDERTALCZYK, FAJCZARNIA, PROCES KARNY, WYGLĄD, TRANSFORMATORNIA, RACHUNKOWOŚĆ, POTENCJAŁ ZETA, CZŁOWIEK PIÓRA, CHOROBA CAFFEYA, CZŁAPAK, WEKTOR WAHADŁOWY, KANAŁ, GRZBIETORODY, OCHOTNIK, DZIEŻKA, MIODOWÓD, HIPOTELORYZM, SHONEN-AI, SKRZYNKA, SŁUGA BOŻY, SYSTEM FILAROWO-SKARPOWY, KURZEJ, SZKLIWO, PROZODIA, PODKŁAD KOLEJOWY, ŁACINA, PACZKA, POLEROWACZ, ZESPÓŁ NADPOBUDLIWOŚCI PSYCHORUCHOWEJ Z DEFICYTEM UWAGI, NISZA NIWALNA, MAŁOWARTOŚCIOWOŚĆ, SATELITA GEOSTACJONARNY, FELOPLASTYKA, MAGNETYZM ZWIERZĘCY, KLASA, ŁODRANIT, GEOLOGIA STRUKTURALNA, PRZESYP, SKARYFIKACJA, OSMOZA, GRAFICZKA, SYNSEPAL, FILOZOFIA JOŃSKA, JĘZYKI AUSTRONEZYJSKIE, CHIPPENDALE, NIESTRAWNOŚĆ, INFLACJA, FIZYKA STATYSTYCZNA, TEMPERATURA UPAŁU, WZORNIK, BUDDA, KROKIET, NIENOWOCZESNOŚĆ, EKSPERT, SESJA, ORGANISTKA, RECEPTA PUNKTOWA, WĄTEK, PANTOFAG, CZWARTACZKA, MONSTRUM, PAS, ZASTANOWIENIE, RYBY MORSKIE, INWESTYCJA, CHÓR, PORA, PIASKOWNICA, TAKT TRÓJDZIELNY, ODMIANA UPRAWNA, UKŁAD INERCJALNY, SZCZOTKA, ROMANISTYKA, KUCHENKA MIKROFALOWA, CHAŁTURSZCZYK, BAKTERIA GRAM-UJEMNA, WESTERN, TALERZ, GOSPODARKA TOWAROWA, CYGA, DROGA RZYMSKA, STOPA, DOWÓD WPROST, PRĘDKOŚĆ ORBITALNA, ŻYWNOŚĆ, MIŁOŚĆ BLIŹNIEGO, KRATA, MORZE CZARNE, MEZOSFERA, SEKS, MATERIAŁ PIROTECHNICZNY, INTERROGACJA, ROPOMOCZ JAŁOWY, JĘZYK GALICYJSKI, CHRONOGRAF, CIEMNOTA, INGRESJA MORSKA, BEZWYZNANIOWIEC, DEMENCJA, MIKROWELA, IMMUNOGENETYKA, OPŁATA, GRACKA, DRAMA, NIENOWOCZESNOŚĆ, HOMO NOVUS, ZACHÓD, MASZT, KOREK TOPLIWY, ZAPALENIE, PROTETYKA, WYCIĄG TOWAROWY, WSPÓŁDŹWIĘCZNOŚĆ, UKŁAD NIEINERCJALNY, WYWROTNOŚĆ, GRAFOLOGIA, KARBIDÓWKA, MUSSET, OBLAT, WIKIPEDYSTKA, KASZUBSKI, DIALEKTYKA, GERMAŃSKI, PARZYSTOŚĆ, ZDZIADZIENIE. Ze względu na bar­dzo du­żą ilość róż­nych pa­su­ją­cych ha­seł z na­sze­go sło­wni­ka: - ogra­ni­czy­liśmy ich wy­świe­tla­nie do pier­wszych 300! nie pasuje? Szukaj po haśle Poniżej wpisz odga­dnię­te już li­te­ry - w miej­sce bra­ku­ją­cych li­ter, wpisz myśl­nik lub pod­kreśl­nik (czyli - lub _ ). Po wci­śnię­ciu przy­ci­sku "SZUKAJ HASŁA" wy­świe­tli­my wszys­tkie sło­wa, wy­ra­zy, wy­ra­że­nia i ha­sła pa­su­ją­ce do po­da­nych przez Cie­bie li­ter. Im wię­cej li­ter po­dasz, tym do­kła­dniej­sze bę­dzie wy­szu­ki­wa­nie. Je­że­li w dłu­gim wy­ra­zie po­dasz ma­łą ilość od­ga­dnię­tych li­ter, mo­żesz otrzy­mać ogro­mnie du­żą ilość pa­su­ją­cych wy­ni­ków! się nie zgadza? Szukaj dalej Poniżej wpisz opis po­da­ny w krzy­żów­ce dla ha­sła, któ­re­go nie mo­żesz od­gad­nąć. Po wci­śnię­ciu przy­ci­sku "SZUKAJ HASŁA" wy­świe­tli­my wszys­tkie sło­wa, wy­ra­zy, wy­ra­że­nia i ha­sła pa­su­ją­ce do po­da­nego przez Cie­bie opi­su. Postaraj się przepisać opis dokładnie tak jak w krzyżówce! Hasło do krzyżówek - podsumowanie Najlepiej pasującym hasłem do krzyżówki dla opisu: postać modląca się na ikonie, jest: Hasło krzyżówkowe do opisu: POSTAĆ MODLĄCA SIĘ NA IKONIE to: HasłoOpis hasła w krzyżówce ORANT, postać modląca się na ikonie (na 5 lit.) Definicje krzyżówkowe ORANT postać modląca się na ikonie (na 5 lit.). Oprócz POSTAĆ MODLĄCA SIĘ NA IKONIE inni sprawdzali również: małże, ślimaki , mały kocioł - rodzaj naczynia , jakieś uszkodzenie ciała , rodzaj sieci ze szpagatu używanej do łowienia jesiotra , dział nauki o utworach piśmiennictwa definiujący zasady tworzenia uporządkowanych według pewnych kryteriów i spełniających określone zadania informacyjne wykazów (spisów) dokumentów pisanych , nieświszczuk, Cynomys - rodzaj ssaka z rodziny wiewiórkowatych, żyjącego w Ameryce Północnej i Środkowej; w Stanach Zjednoczonych występuje na zachód od rzeki Missisipi, choć można go spotkać w kilku rejonach na wschodzie , wielkoobszarowa forma ochrony przyrody tworzona ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne, kulturowe oraz krajobrazowe , miasto w Niemczech (Dolna Saksonia), port nad Kanałem Śródlądowym; rafineria ropy naftowej , człowiek, który głosi turanizm - pogląd, zgodnie z którym Węgrzy wywodzą się od plemion zamieszkujących stepy azjatyckie , policjant z drogówki , stadium rozwoju języka łacińskiego przypadające na lata 1500-1900 , na dawnych statkach - rzeźba znajdująca się na dziobie I. Symbole z okresu wczesnego chrześcijaństwa Przez długi okres czasu uważano, że pierwsi chrześcijanie posługiwali się tajemniczymi znakami, aby uniemożliwić środowisku pogańskiemu ich zrozumienie. W rzeczywistości symbole, nazywane dzisiaj chrześcijańskimi, pochodzą w dużej mierze z okresu antycznego, przy czym niejednokrotnie w epoce chrześcijańskiej nie zmieniło się nawet ich znaczenie. Jest to zupełnie naturalne już chociażby z tego względu, że chrześcijanie, żyjąc w otoczeniu pogańskim, mieli do swej dyspozycji język metaforyczny swego środowiska i usiłowali wykorzystać go do swych celów. A. SYMBOLE PRZEJĘTE Z ANTYKU Orantka Szczególnie charakterystycznym przykładem jest orantka1, czyli postać ze wzniesionymi ramionami przedstawiona na ogół frontalnie. Już rodzaj żeński daje do zrozumienia, że przedmiotem personifikacji jest tu modląca się kobieta. Jest to o tyle słuszne, że w kulturze pogańskiej personifikacja ta mogła oznaczać pietas, czyli pobożność. W takim znaczeniu pojawia się w każdym razie na sestercu2 Hadriana, a dzięki inskrypcji staje się ewidentne, że obrazuje ona pietascesarza. Ogólnie rzecz biorąc, wiemy ze świadectw pisanych, że w cywilizacji rzymskiej gest ten uwydatniał, że osoba się modli. I tak widzimy tego rodzaju gest w Wergiliuszu watykańskim3, którego ozdobiono miniaturami dopiero około roku 420. Laokoon, prawie nagi, wznosi ręce ku górze w modlitwie i opiera jedną nogę na ołtarzu. Jako świętokradzki kapłan został wydany na pastwę wężom, ajednak modlitwą ispojrzeniem wgórę usiłuje skłonić niebiosa do refleksji. Chrześcijanie przejęli ów gest ito dokładnie wtym samym znaczeniu modlitewnym. W związku z tym także w czasach prześladowania wizerunek ten nie budził zgorszenia. Wiemy jednak z tekstów pierwszych chrześcijan4, że ów gest jeszcze ściślej wskazywał na Chrystusa. Jak dowiadujemy się, orantami są ukrzyżowani, którzy bez krzyża pokazują postawę swego Boga. W czasie gdy nie istniały krucyfiksy, było to już symboliczne wskazanie na śmierć na krzyżu. Minucjusz Feliks5 pisze, że gest ten jest „znakiem krzyża”, a Tertulian6 wyjaśnia w odniesieniu do rąk: „My natomiast nie tylko je wznosimy, lecz i wyciągamy, i naśladując cierpienia Pana, także przy modlitwie wyznajemy Chrystusa”. Hieronim7 podaje piękne porównanie, że oto pływak, podobnie jak osoba modląca się, „porusza się w formie krzyża”. To upodobnienie chrześcijanina do Chrystusa znajduje swe uzasadnienie w biblijnym opowiadaniu o stworzeniu, w którym mówi się, że człowiek jest stworzony „na obraz Boga” (Rdz 1,27). Paweł objaśnia to, wymagając od chrześcijan jako przykazania Bożego, „aby się stali podobni do obrazu Syna jego” (Rz 8,29). Dlatego, jak stwierdza Paweł, jako chrześcijanie „nosimy nieustannie w ciele naszym konanie Jezusa, aby życie Jezusa objawiło się w naszym ciele” (2 Kor 4,10 [BT — tłum.]). W ten sposób powiada się, że zmartwychwstanie stanie się udziałem tylko tego chrześcijanina, który na tym świecie naśladuje życiem Ukrzyżowanego. Zwięźlej formułuje to Paweł w Drugim Liście do Tymoteusza 2,11: „Jeśli bowiem z nim umarliśmy, z nim też żyć będziemy”. W Liście do Galatów 2,19—20 jest nawet napisane: „z Chrystusem jestem ukrzyżowany”, a w Liście do Rzymian 6,6 wyjaśnione to zostaje w tym sensie, że „że nasz stary człowiek został wespół z nim ukrzyżowany”, w wyniku czego zostaje wyzwolony z grzechu. Za to obiecuje się mu (werset 8): „Jeśli tedy umarliśmy z Chrystusem, wierzymy, że też z nim żyć będziemy”8. Jeżeli więc chrześcijanie ukazywali siebie samych jako orantów, to przyjmowali w tym obrazie postawę Ukrzyżowanego. To zaś z kolei, założywszy zgodność obrazu i osoby, powinno umożliwić im zmartwychwstanie. fakt ten wyjaśnia, dlaczego właśnie wśród chrześcijan pierwszych wieków pojawia się tak wiele postaci orantów na sarkofagach i w katakumbach. Już około roku 270 po Chr. widzimy na pewnym sarkofagu9 stojącą orantkę obok siedzącego filozofa, bez możliwości jednoznacznego stwierdzenia, że parę tę można określić wyłącznie jako pogańską albo chrześcijańską. Dopiero na podstawie dołączonych scen ( Jonasz siedzący w cieniu liścia rycynusa, Dobry Pasterz i Chrzest Chrystusa) staje się ewidentne wskazanie na zleceniodawcę chrześcijańskiego. Jednocześnie przykład ten pokazuje, jak zręcznie pierwsi chrześcijanie potrafili podjąć język symboliczny swego otoczenia i nadać mu nową interpretację. To samo odnosi się do malarstwa katakumbowego, gdzie już także pod koniec III wieku pojawia się orantka ze szczególnie dużymi dłońmi10, aby wtajemniczonemu obserwatorowi przypomnieć o motywie ukrzyżowania. Oprócz tych postaci występujących indywidualnie istnieją jednak także oranci w scenach biblijnych. I tak na początku IV wieku w katakumbach Pryscylli pojawiają się trzej młodzieńcy w rozpalonym piecu11 i poświadczają swą postawą, wyrażającą gotowość przyjęcia krzyża, że są pewni swego zbawienia. Według trzeciego rozdziału Księgi proroka Daniela Żydzi ci nie chcieli oddać pokłonu złotemu posągowi Nabuchodonozora, za co król kazał wrzucić ich do ognia. Oni jednak wyszli z tego nietknięci. Na znak ich odległego miejsca zamieszkania mężczyźni na fresku noszą strój barbarzyńców, czyli spodnie i czapkę frygijską. Właśnie to nakrycie głowy — którym, z racji pochodzenia, obdarowano także Mędrców ze Postawą orantów obdarzył snycerz także doświadczające cierpienia postacie Daniela i Zuzanny, które można zobaczyć na skrzynce z kości słoniowej, znajdującej się w Brescii12. Według Księgi Daniela, rozdział 6, prorok popadł w niełaskę, gdyż zamiast do króla Dariusza modlił się do Boga. Dlatego został skazany na śmierć przez wrzucenie go do jaskini lwów. Ochronił go tam jednak anioł, dzięki czemu mógł bez szwanku przeżyć noc pośród lwów. Naprzeciw nagiego Daniela pojawia się również w postawie frontalnej Zuzanna, zakryta i zasłonięta aż do stóp. Otaczają ją dwa drzewa, które przyprawią o zgubę jej oskarżycieli. Obaj mężczyźni, gestykulując żywo rękami, usiłują dowieść, że Zuzanna popełniła cudzołóstwo. Jednak oskarżyciele odmiennie podają miejsce występku, w związku z czym oczywista staje się niewinność oskarżonej. O „historii Zuzanny i Daniela” opowiada się w apokryfach biblijnych13. Mniej więcej w latach 360—70 po Chr. snycerz przedstawia Daniela i Zuzannę jako pierwowzory zbawienia z cielesnego i psychicznego męczeństwa, czyli następuje to w tym czasie, gdy ukrzyżowanie Chrystusa nie istniało jeszcze jako motyw chrześcijański. W połowie VI wieku także postać oranta zostaje odniesiona bezpośrednio do krzyża, choć jest to krzyż, ukazujący osobę Chrystusa tylko pod postacią głowy. Można to zobaczyć na mozaice w apsydzie w bazylice Sant'Apollinare in Classe w Rawennie14 (ilustr. 1). Dominującą postacią na tej mozaice jest Apolinary ukazany jako orant, który swą wielkością zaznacza centrum mozaiki. Z powodu postawy naśladującej ukrzyżowanie wolno nazwać go równym Chrystusowi i w ten sposób zasadne staje się to, że towarzyszy mu dwanaście baranków, oznaczających tu apostołów. Powyżej na mozaice ukazane jest przemienienie Chrystusa, choć i tu uczniowie są przedstawieni pod postacią baranków. W dalszej części książki wyjaśnimy bliżej znaczenie tego symbolu. Interpretacja gestu oranta, który pojmuje się jako postawę ukrzyżowania, pozostaje nadal dominująca także dla epoki średniowiecza. WIX wieku powiada więc Amalariusz zMetz15, że wierzący jako „naśladowcy tej śmierci” rzuciliby się na ziemię przed krucyfiksem zrozłożonymi ramionami. Aw XII wieku znajdujemy w pismach Honoriusza Augustodunensisa16 stwierdzenie, że kapłan rozłożeniem ramion ukazuje postawę Chrystusa na krzyżu. Stosownie do tego rozumienia ukazuje się także orantów w sztuce tamtych czasów. I tak w kościele św. Klemensa w Rzymie na pewnym fresku z końca XI wieku17 można zobaczyć w tej postawie patrona tytularnego. W ten sam sposób przedstawia się również dusze18 świętych, obserwowane wmomencie wznoszenia się ku niebu. WXI wieku uwieczniono na przykład jako orantów Maryję wKsiędze Perykop cesarza Henryka II albo Świętego Ludgera w jego Vita znajdującej się w berlińskiej Bibliotece Państwowej. Gest ten był jeszcze zrozumiały wpóźnym średniowieczu, ponieważ na powstałym w roku 1379 ołtarzu z Grabowa (tzw. Grabower Altar) Mistrza Bertrama (obecnie w Hamburgu)19leży na ziemi Abel, który wznosi dłonie w sposób modlitewny w momencie, gdy Kain zabija brata maczugą. W tym przypadku modląca się postać nie jest już co prawda przedstawiona jako postać w centrum. Wybrany moment ukazuje jednak, że także Mistrz Bertram był jeszcze świadomy tego, wjak zdecydowany sposób postawa ta wiązała umierającego z ukrzyżowanym Bogiem. Wydaje się, że postać oranta ponownie zyskała na popularności około 1600 roku, gdy dzięki Cezaremu Baroniuszowi20 z większą wnikliwością zaczęto przyglądać się dziedzictwu wczesnego chrześcijaństwa. Przede wszystkim należy tu wspomnieć o Caravaggio21, ponieważ malował orantów w zupełnie odmienny sposób, zaś oni sami nie są u niego przedstawieni jako osoby umierające. Malarz ukazuje przykładowo Szawła, który po upadku na ziemię na plecy, oślepiony wznosi ręce ku górze i tak antycypuje nawrócenie na bycie Pawłem, naśladując krucyfiks. Zupełnie inne znaczenie posiada natomiast postawa Marii Magdaleny, obecnej po prawej stronie u góry na obrazie „Złożenie Chrystusa do grobu”, która jako orantka spogląda wzwyż ku niebu. Gest ten nie zaświadcza tu o jej woli do nawrócenia, lecz o obecnej już w niej gotowości do naśladowania Chrystusa. I wreszcie jako rozpoznającego Chrystusa Caravaggio oddaje jeszcze także ucznia z londyńskiej sceny w Emaus, który swym gestem oranta upodabnia się do Mistrza. Dokładnie w taki sam sposób pojmował orantkę Rembrandt, ponieważ na swoim obrazie hamburskim22 ukazuje Annę w postawie ukrzyżowania, ażeby osoba kontemplująca pojęła, że prorokini już jasno rozpoznaje w Dzieciątku Jezus przyszłego Zbawiciela. I wreszcie na swoim „Rozstrzelaniu powstańców madryckich z 3 maja 1808 roku” (w Madrycie)23 Goya ukazuje hiszpańskiego męczennika nie tylko z ranami Chrystusa, lecz, jeszcze dobitniej, także z gestem oranta, aby w ten sposób poprzez odwołanie się do Męki wzmocnić jego męczeństwo i przez to zapewnić bezimiennemu umierającemu nadzieję na zmartwychwstanie. Długie przetrwanie gestu oranta i jego zawsze spójny sposób wykorzystania wykazują, że wtym przypadku odkryte kiedyś (i w tym przypadku: także utrwalone na piśmie) znaczenie pozostało dobrze znane artystom chrześcijańskim. Tym bardziej znaczące pozostaje dlatego pochodzenie pogańskie tego symbolu. Przeobrażenie pietas w ukrzyżowanego pozwala bowiem rozpoznać, jak bardzo pierwszym chrześcijanom zależało na tym, aby zasymilować się ze swym otoczeniem, a w istocie jednak oderwać się od niego. Z okresu przedkonstantyńskiego zachowała się nam recepta Klemensa Aleksandryjskiego, z której wynika, jak bardzo pierwszym chrześcijanom zależało na tym, aby równocześnie postrzegać symbole na sposób pogański i chrześcijański (3, 59)24: „Znakiem sygnetu niech będzie u nas gołąb, ryba, płynący spokojnie statek, czy też lira, której używał Polikrates, albo i kotwica, jaką Seleukos wygrawerował jako emblemat. Jeśli ktoś jest rybakiem, niech pamięta o Apostole i dzieciach uratowanych wodą”. 1 Th. Klauser: Studien zur Entstehungsgeschichte der christlichen Kunst, II. Heidnische Vorläufer des christlichen Oransbildes, „Jahrbuch für Antike und Christentum”2, 1959, s. 115—145, iIII, Schafträger und Orans als Vergegenwärtigung einer populären Zweitugendethik auf Sarkophagen der Kaiserzeit, tamże, 3, 1960, s. 112—133. 2 M. Bernhart: Handbuch zur Münzkunde der römischen Kaiserzeit, Halle 1926, tab. 67, 7. 3 J. de Wit: Die Miniaturen des Vergilius Vaticanus, Amsterdam 1959, s. 48— 53, tab. 8 (Cod. lat. 3225, pict. 13). 4 Dölger: Beiträge zur Geschichte des Kreuzzeichens, V. 9. Christusbekenntnis und Christusweihe durch Ausbreitung der Hände in Kreuzform, „Jahrbuch für Antike und Christentum” 5, 1962, s. 5—10. 5 PL 3, 346 (Octavius, 29): crucis signum est, et cum homo, porrectis manibus, Deum pura mente veneratur. 6 Tłumaczenie (Tertulian, O modlitwie 14) za: Odpowiedź na słowo. Najstarsi mistrzowie chrześcijańskiej modlitwy, tłum. i opr. H. Pietras, Kraków 1993, s. 47: Nos vero non attollimus tantum, sed etiam expandimus, et dominicam passionem modulantes et orantes confitemur Christo. C. Sittl: Die Gebärden der Griechen und Römer , Leipzig 1890, przedruk: Hildesheim 1970, s. 174: autor cytuje tu starożytne (pogańskie) źródła pisane na temat znaczenia orantów, na s. 198 podaje źródła chrześcijańskie. 7 PL 30, 638: homo natans per aquas, vel orans, forma crucis vehitur. 8 To, że ten pogląd posiada korzenie antyczne, pokazuje H. Merki: Homoiosis theo. Von der platonischen Angleichung an Gott zur Gottähnlichkeit bei Gregor von Nyssa, Freiburg/Schweiz 1952 (Paradosis, VII). 9 Volbach, tab. 4: Rzym, kościół Santa Maria Antiqua. 10 Volbach, tab. 8 na dole: Rzym, katakumby Pryscylli. 11 Volbach, tab. 9 ugóry. Wschodu — znajdzie jeszcze swe symboliczne znaczenie począwszy od roku 1789. 12 Volbach, tab. 85—86: Museo civico. Chodzi o przedstawienia scen na dolnym poziomie. 13 Apokryfy biblijne w rozumieniu protestanckim. O „historii Zuzanny i Daniela” opowiada się w 13 i 14 rozdziale Księgi Daniela, które to rozdziały protestantyzm — w przeciwieństwie do katolicyzmu i prawosławia — uważa za apokryfy [od tłum.]. 14 Volbach, tab. 173. 15PL 105, 1028: Si hujus mortis imitatores esse debemus, necnon et humiliatis oportet esse. unde prosternimur ante crucem. 16PL 172, 570: Per manuum expansionem, designat (presbyter) Christi in cruce extensionem. 17 H. Schrade: Malerei der Mittelalter, II: Die romanische Malerei. Ihre Maiestas, Köln 1963, s. 241. 18 D. de Chapeaurouge: Die Rettung der Seele. Genesis eines mittelalterlichen Bildthemas, „Wallraf-Richartz-Jahrbuch” 35, 1973, 33—36: tam oba następne przykłady. 19 A. Lichtwark: Meister Bertram, Hamburg 1905, ilustr. s. 215. 20 R. Krautheimer: A Christian triumph in 1597, [w:] Essays in the history of art presented to Rudolf Wittkower, II, London 1967, s. 174—178. 21 R. Guttuso—A. Ottino della Chiesa: L'opera completa del Caravaggio, Milano 1967 (Classici dell'Arte, 6), nr 47: Nawrócenie Szawła, Rzym, bazylika Santa Maria del Popolo; nr 53: Złożenie do grobu, Pinakoteka Watykańska; nr 37: Wieczerza w Emaus, Londyn, National Gallery. 22 Katalog der alten Meister der Hamburger Kunsthalle, Hamburg 51966, nr 88, s. 129: Symeon w Świątyni Jerozolimskiej, około 1628 roku. 23 R. de Angelis: L'opera pittorica completa di Goya, Milano 1974 (Classici dell'Arte, 74), nr 566, tab. XLI—XLII (1814). 24 Klemens Aleksandryjski, Wychowawca, Toruń 2012, s. 203. opr. ab/ab

modląca się postać w sztuce